प्रकरण 1: ख्रिस्ती सिध्दांत – परिचय

ख्रिस्ती सिध्दांत

प्रकरण 1: ख्रिस्ती सिध्दांत – परिचय व महत्त्व

ख्रिस्ती सिध्दांत म्हणजे काय?

   यांस ईश्वर विज्ञान  देखील म्हटले जाते; इंग्रजी भाषेत Theology  या शब्दाचा तो साधारणपणे अनुवाद आहे. हा शब्द मुळ ग्रिक भाषेतुन आलेला जोड-शब्द असुन थियोस  म्हणजे देव किंवा ईश्वर, आणि लोगस  म्हणजे लेख, ज्ञान, उपदेश इत्यादि. साधारणतः ईश्वर विज्ञान (ख्रिस्ती सिद्धांत) मध्ये आपण देवा विषयी अभ्यास करतो, ज्या देवाचा संबंध या संपूर्ण विश्वाशी आहे.

सामान्यतः ख्रिस्ती सिध्दांताचा अभ्यास पुढील प्रमाणे केला जाऊ शकतो:

1.       सुसंघटित/ पायाभुत सिध्दांत: पवित्र शास्त्रामध्ये असलेले सत्य ज्यांवर आपण विश्वास ठेवतो, ती अशी माहीती असावी जी पवित्र शास्त्र अधारीत असते आणि निश्चित असते. जसे एकच खरा देव, ख्रिस्त येशु, पवित्रात्मा, त्रैक्य, पाप, तारण, मंडळी, देवदुत, शेवटचा काळ, इत्यांदी. हे सिध्दांत आपणास एकाच अध्यायातुन  मिळत नसतात तर ते संपूर्ण पवित्रशास्त्रात विखुरलेले असतात. एखादा सिध्दांत आपण पवित्रशास्त्रातुन समजुन घेऊ शकतो.

 

2.      पवित्रशास्त्राच्या विभाजनानुसार सिध्दांत: यात आपण पवित्रशास्त्राच्या दोन भागात जसे जुन्या करारात व नव्या करारात कोणते सिध्दांत आहेत ते शिकतो.

 

 

3.      ऐतिहासिक दृष्टिकोनातुन ख्रिस्ती सिध्दांताचा अभ्यास: मंडळीच्या काळखंडात, वेगवेगळ्या काळात मंडळीने काय विश्वास ठेवला, याचे अध्ययन ऐतिहासिकरित्या केले जाते. उदा. प्रथम शतकातील मंडळीचे सिध्दांत, मध्ययुगीन काळातील मंडळीचे विश्वासमत इ.

 

4.    व्यावहारिक ख्रिस्ती सिध्दांत: ख्रिस्ती सिध्दांताचा व्यावहारिक जीवनात होणारा उपयोग याचा अभ्यास होतो.

 

 

ख्रिस्ती सिध्दांताच्या अध्ययनाची गरज:

  ख्रिस्ती सिध्दांत हा ख्रिस्ती विश्वासाचा महत्त्वाचा भाग आहे. या अंतर्गत येणारे विषय ख्रिस्ती विश्वासाचे मुळ पाया असतात. त्याआधारे ख्रिस्ती जीवनाचा विकास होत असतो. त्यामुळे त्यांची अचूक व योग्य माहीती असणे गरजेचे असते. जर पुढारी, उपदेशक व विश्वासणारे यांनी या विषयाला गंभीरतेने घेतले नाही तर एक अज्ञानाची पोकळी निर्माण होईल. होशेय 4:6 मध्ये देखिल काही याचप्रकारे लिहले गेलेले आहे, ‘ज्ञानाच्या अभावी माझ्या लोकांचा नाश झाला आहे. तू ज्ञानाचा अव्हेर केलास म्हणून मीही तुझा अव्हेर करीन; म्हणजे अर्थात मी याजकाचे काम तुला करू देणार नाही; तू आपल्या देवाचे नियमशास्त्र विसरलास म्हणून मीही  तुझ्या मुलांना विसरेन.’

ख्रिस्ती सिद्धांतांचा अभ्यास करणे फार गरजेचे आहे, बरेच जण पुस्तकी ज्ञान असे संबोधुन त्याच्या अभ्यासावर जोर देत नाहीत किंवा या विषयांकडे दुर्लक्ष करतात, परिणाम स्वरुप असे ख्रिस्ती लोक सहजतेने खोट्या शिक्षणाला बळी पडतात, असे पाळक व पुढारी ज्यांची विचारसरणी वरील प्रमाणे आहे, ते आपल्या मंडळीला जणू फक्त दूधच पाजतात, ते त्यांना लागणा-या पोष्टिक आहारापासुन वंचित करित आहेत. आणि देवाचा मोठा रोष आपणावर ओढवुन घेत आहेत. 1 तिमथ्य 5:17 मध्ये पौल अश्याच पुढा-यांचे वर्णन करतो जे ‘वचन (पवित्र शास्त्र) शिक्षण (सिद्धांत) या विषयी परिश्रम घेतात.  

 

  ख्रिस्ती सिध्दांताच्या अध्ययनाची आवश्यकतेचे काही कारण पुढील प्रमाणे असु शकतात.

1.       परिपक्व ख्रिस्ती होण्याकरितां: देवाचे वचन ख्रिस्ती व्यक्तीच्या वाढीकरिता आहे. जेव्हा त्याचे योग्य प्रकारे, योग्य मार्गदर्शना खाली अध्ययन होते, एक ख्रिस्ती व्यक्ती ख्रिस्तामध्ये वाढत जातो. यासाठीच देवाने मंडळीमध्ये पुढारीपणाचे दान  दिलेले आहे. इफिस 4:11-14

आणि त्यानेच कोणी प्रेषित, कोणी संदेष्टे, कोणी सुवार्तिक, कोणी पाळक व शिक्षक असे नेमून दिले;

ते ह्यासाठी की, त्यांनी पवित्र जनांना सेवेच्या कार्याकरता व ख्रिस्ताच्या शरीराची रचना पूर्णतेस नेण्याकरता सिद्ध करावे.

देवाच्या पुत्रावरील विश्वासाच्या व तत्संबंधी परिपूर्ण ज्ञानाच्या एकत्वाप्रत, प्रौढ मनुष्यपणाप्रत, ख्रिस्ताची पूर्णता प्राप्त होईल अशा वृद्धीच्या मर्यादेप्रत आपण सर्व येऊन पोहचू तोपर्यंत दिले;

ह्यासाठी की, आपण ह्यापुढे बाळांसारखे असू नये, म्हणजे माणसांच्या धूर्तपणाने, भ्रांतीच्या मार्गास नेणार्‍या युक्तीने, प्रत्येक शिकवणरूपी वार्‍याने हेलकावणारे व फिरणारे असे होऊ नये.

 

2.      खोट्या शिक्षणापासुन वाचण्याकरितां: या जगामध्ये पवित्रशास्त्रातील वचनाला घेऊन त्याचा चुकीचा अर्थ लावुन किंवा समजुन, स्वतःच्या फायद्यासाठी, किंवा शैतानच्या भुलथापाना बळी पडुन, अनेक पंथ, शिक्षक उपदेशक या जगात आहेत जे खोटे शिक्षण पसरवत आहेत आणि कित्येकांना अनुयायी बनवत आहेत. अशा खोट्या शिक्षणाला तेच लोक बळी पडतात ज्यांचा शिक्षण रुपी पाया मजबूत नसतो. ख्रिस्ती सिध्दांताचे अध्ययन हे आपल्याला खोट्या व ख-या शिक्षणाला ओळखण्यास मदत करते.

 

3.      सेवेत वाढण्याकरितां आणि शिष्य निर्माण करण्याकरितां: देवाची सेवा करण्याकरितां अर्थात पाळकीय सेवा किंवा पुढारीपणाची कोणतीही सेवा करण्याकरितां आपला खिस्ती शिक्षणात पाया मजबूत असणे गरजेचे आहे. पौलाने तीमथ्याला पत्रातुन या विषयी विशेष भर देत शिक्षण व पवित्रशास्त्राचे महत्त्व पटवुन दिले. (वाचा 1 तीम 1:19, 4:13, 6:20 2 तीम 3:13-17)

ख्रिस्ती सिध्दांताचे मूलभूत विषय:

1.      पवित्र शास्त्र

2.     देव

3.     खिस्त येशु

4.     पवित्र आत्मा

5.     मनुष्य

6.     पाप

7.     तारण

8.     मंडळी

9.     देवदुत

10.   शेवटच्या गोष्टी व प्रभु येशूचे दूसरे आगमन

 

ख्रिस्ती सिद्धांताचा अभ्यास केल्याने आणि मंडळीला ते शिकवल्यामुळे काय होते?

1.     आत्मिक पोषण: नव्या कराराच्या काळात जुना करार पूर्णपणे वापरात होता, यहूदी त्यांचा फार पूर्वी पासुन उपयोग करितच होती, प्रभु येशू आणि प्रेषितांनी जुन्या करारातुन शिकवले, शुभवर्तमानाची पुस्तके व पत्रांमध्ये आपण जुन्या करारातील अनेक अवतरणे पाहतो. पौल तिमथ्याला पवित्र शास्त्राचे महत्त्व पटवुन देतो. (2 तिम 3:15-17) नव्या कराराच्या काळात मंडळींची आत्मिक पोषणाची गरज ओळखूंच प्रेषितांनी व त्यांच्या निकटवर्तीयांनी शुभवर्तामाने लिहली, पत्रे लिहली, जेणे करुन प्रभु येशूने जे शिकवले ते ख-या स्वरुपात त्यांच्या जवळ असावे व पुढील पिढीस ते उपलब्ध व्हावे. पौल, पेत्र, योहान, याकोब, यांच्या लिखाणात तसेच इतर पत्रांमध्ये आपणास विषयवार मुद्दे पाहावयास मिळतात. जसे पौल 1 करिंथकरांस पत्रामध्ये विविध विषयांवर शिकवतो. उदा. प्रीति, पुनरुत्थान, आत्मिक कृपादान, रोमकरांस पत्रात तो तारण विषयी तर गलतिकरांस पत्रात तो तारण हे नियमशास्त्राद्वारे नव्हे तर विश्वासाने कसे हे शिकवतो. इब्रीकरांस पत्रात आपण प्रभु येशूचे श्रेष्ठत्व, तारण, व जुन्या कराराचा प्रभु येशूशी संबंध इत्यांदी विषयावर मुद्देसुतपणे वाचतो.

   नव्या कराराच्या काळातच नव्हे तर आज ही मंडळीला सिद्धांत शिकवण्याची गरज आहे. एका खिस्ती व्यक्तिची वाढ ही देवाच्या वचनाच्या संपूर्ण शिक्षणानेच होते. आणि ते मिळणे त्यांचा अधिकार आहे. आपण त्यांना त्यापासुन कोणत्याही व्यक्तिगत, सांघिक लाभाकरिता वंचित करु शकत नाही. पौल व प्रेषितांनी ही गरज ओळखली व जड अन्न उपलब्ध करुन दिले जेणे करुन विश्वासणा-यांचे पोषण व्हावे. (1 करिंथ 3:2, इब्री 5:11-13)

‘ख्रिस्ती सिद्धांत’ हे ते आत्मिक पोषण आहे जे मंडळीची आध्यात्मिक गरज भागवते, विविध विषयांवर त्यांचे आत्मिक पोषण होते, अज्ञानाचा अंधकार दूर होतो,  

 

2.    अध्यात्मिक प्रौढता: इफिस 4:11-16

11 आणि त्यानेच कोणी प्रेषित, कोणी संदेष्टे, कोणी सुवार्तिक, कोणी पाळक व शिक्षक असे नेमून दिले;

12 ते ह्यासाठी की, त्यांनी पवित्र जनांना सेवेच्या कार्याकरता व ख्रिस्ताच्या शरीराची रचना पूर्णतेस नेण्याकरता सिद्ध करावे.

13 देवाच्या पुत्रावरील विश्वासाच्या व तत्संबंधी परिपूर्ण ज्ञानाच्या एकत्वाप्रत, प्रौढ मनुष्यपणाप्रत, ख्रिस्ताची पूर्णता प्राप्त होईल अशा वृद्धीच्या मर्यादेप्रत आपण सर्व येऊन पोहचू तोपर्यंत दिले;

14 ह्यासाठी की, आपण ह्यापुढे बाळांसारखे असू नये, म्हणजे माणसांच्या धूर्तपणाने, भ्रांतीच्या मार्गास नेणार्‍या युक्तीने, प्रत्येक शिकवणरूपी वार्‍याने हेलकावणारे व फिरणारे असे होऊ नये.

15 तर आपण प्रीतीने सत्याला धरून मस्तक असा जो ख्रिस्त त्याच्याप्रत सर्व प्रकारे वाढावे.

16 त्याच्यापासून पुरवठा करणार्‍या प्रत्येक सांध्याच्या योगे, सबंध शरीराची जुळवणूक व जमवाजमव होत असते, आणि प्रत्येक अंग आपापल्या परिमाणाने कार्य करत असता आपली रचना प्रीतीमध्ये होण्यासाठी शरीर आपली वृद्धी करून घेते.

 येथे आपण पुढारीपणाच्या कृपादानांविषयी वाचतो. ही कृपादाने ह्यांचसाठी आहेत जेणे करुन मंडळीचे पोषण देवाच्या वचनातून विविध प्रकारे व्हावे. जेव्हा पुढारी ते काम विश्वासयोग्यतेने करतात तेव्हा प्रत्येक विश्वासणारा देवामध्ये परिपक्व होतो. ही परिपक्वता केवळ ज्ञानातच नव्हे तर त्याच्या विचारात, वागण्यात, आचरणात होते. ख्रिस्ती सिद्धंताचा खरा हेतु हाच आहे. लोकांची ख्रिस्तात वाढ करने, जेव्हा हा हेतु साध्य होतो तेव्हाच एक प्रौढ ख्रिस्ती व्यक्ती घडतो.

   जेव्हा ख्रिस्ती सिद्धांत मंडळीत शिकवले जाते तेव्हा लोक आत्मिकरित्या प्रौढ होतात.  त्यांना खोट्या शिक्षणाला ओळखण्याची क्षमता प्राप्त होते.  आज अनेक खोटे पंथ जसे यहोवा विटनेस, मदर जेरुशलेम, इत्यादि प्रभु येशूचे दैवत्त्व, त्रिएकत्व, या विरोधात प्रचार करतात व ख्रिस्ती लोकांच्या घरी जाऊन त्यांना वचनाचा गैर अर्थ लावुन सत्यापासून भटकवण्याचा प्रयत्न करतात, ख्रिस्तात प्रौढ नसलेले, सिद्धांताविषयी माहीती नसणारे ख्रिस्ती लोक सहजतेने त्यांच्या भूलथापीला बळी पडतात. प्रेषितांनी तत्काळिक मंडळीचा सैद्धांतिक पाया मजबूत केला. आज जे पवित्र शास्त्र आपल्या हातात आहे ते आपणास सत्याची ओळख करुन देण्यास पर्याप्त आहे. ‘प्रेषित व संदेष्टे ह्या पायावर तुम्ही रचलेले आहात; स्वतः ख्रिस्त येशू मुख्य कोनशिला आहे’ (इफि 2:20) देवाचे वचन शिकवणारे ते मुद्देसुतपणे शिकवतात.

 

3.    अध्यात्मिक पात्रता: सिद्धांताचा अभ्यास प्रत्येक ख्रिस्ती व्यक्तीमध्ये एका प्रकारची अध्यात्मिक पात्रता विकसित करण्यास सहायक ठरते. ज्याद्वारे तो स्वतःचे व इतरांचे रक्षण करु शकतो. तो सैतानाच्या विरोधात लढु शकतो. सैतान सुद्धा वचनाचा उपयोग करुन फसवण्यास येतो. परंतु वचनाचा खरा अर्थ व शिकवण त्याला ठाऊक असल्यामुळे तो त्याला हरवु शकतो.  (मत्तय 4:1-11 तुलना करा)

    इफिस 6:10-18 मध्ये आपण त्या सर्व शस्त्रांविषयी वाचतो जे आपणास धारण केले पाहिजेत. जर आपण त्यांकडे नीट पाहिले तर प्रत्येक ‘शस्त्र’ हा ‘एक विषय’ आहे जो आपणाला समझने आणि तो आपल्या जीवनात दृश्य असणे आवश्यक आहे हेच आपल्याला त्यातुन कळते. उदा. नीतिमत्त्वाचे उरस्त्राण  नीतिमत्त्वाचा अभ्यास असल्यावाचुन ते काय आहे, व ते कसे आचराणात आणावे हे जर कळले नाही तर ते धारण करणे शक्यच नाही. तर वचन नीतिमत्वाविषयी हे सांगते की ते विश्वासा द्वारे प्राप्त होते. कर्माद्वारे नाही.  (रोम 3:21-22, 26) जर कोणत्या खोट्या शिक्षकाने, किंवा पंथाने जर आपणास शिकवण्याचा प्रयत्न केला की ते कर्माद्वारे आहे तर आपणास त्या सिद्धांतांचा अभ्यास असल्यामुळे तुम्ही वचनाद्वारे त्याचे खंडन करु शकता, व स्वत:चे रक्षण करु शकता.

  ख्रिस्ती सैद्धान्तिक पाया मजबूत असणारा व्यक्तीच इतरांना शिकवू शकतो व इतरांना देवामध्ये वाढण्यास मदत करु शकतो, पुढारीपणाचे काम करण्याची पात्रता त्याला यामुळेच प्राप्त होते. यामुळेच येशूने शिष्यांना शिकवले, प्रेषितांनी इतरांना शिकवले व देवाच्या सेवाकार्यात वाढवले, पुढील पुढारी तयार केले.   (उदा. पौलाचे तिमथ्याला व तीताला पत्रे)